​Het thema van de week was muziek en dans. Beide begrippen komen voor in psalm 149 dus wat stond ons in de weg?
 
Er bleek heel veel in de weg te staan bij deze Psalm. Wie in de traditiegeschiedenis van deze psalm duikt ontdekt obstakels, boosheid en woede om wat deze psalm beschrijft. Je kunt deze psalm niet lezen zonder dat er wat geraakt wordt. Het liefst van al zouden we deze psalm wellicht in tweeën willen scheuren, waarbij we het eerste deel zouden vasthouden en het tweede deel zouden willen vergeten. Karel Eykman noemt deze psalm bijvoorbeeld ‘een psalm van niks’.
 
Wat ga je dan doen als begeleiders? Houd je je vast aan de tekst als geheel, of licht je er maar een paar verzen uit en houd je het zo verteerbaar?
Theologisch valt er veel voor te zeggen om vast te houden aan de tekst zoals die tot ons komt, van letter tot letter is de tekst dan waardevol in zichzelf. Er is theologisch gesproken echter ook veel voor te zeggen als je zoekt naar geestelijke interpretatie van de letters voor vandaag, waarbij je de witte ruimte tussen de zwarte letters op papier benut om de zeggingskracht naar voren te laten komen.
Vaak worden deze twee benaderingen tegen elkaar uitgespeeld. In de workshop bleken ze naast elkaar te staan door een derde benadering toe te voegen vanuit onverdachte hoek: Playing Arts. Dit is een begrip geïntroduceerd door o.a. Christoph Riemer.
 
In Liechtenstein interpreteerden we dit als volgt. We gebruikten het gedicht “Die Tänzerin”  en hoorden muziek. We verdiepten ons in de woorden van het gedicht, we dansten met hulp van de drie dimensies van Laban om te onderzoeken wat ons in beweging bracht.
Vervolgens legden we muziek en gedicht náást de tekst van Psalm 149. De impulsen vanuit het gedicht en de muziek van de morgen ontsluierden de weerbarstige woorden van de psalm in de middag.
 
Playing Arts: iets onverwachts van buiten wordt als impuls toegevoegd aan een tekst om een nieuwe verbinding met je eigen leven tot stand te brengen. Wat een waardevolle dag waarin er barsten in de tekst kwamen. 

​Bij het woord ‘dansen’ heeft iedereen gelijk een beeld én een oordeel klaar. Dansen is echter niet alleen maar stijldansen of streetdance, maar nog zoveel meer. De één houdt van volksdansen, de ander verliest haar hart aan de mystieke dans. Zwieren, zwaaien en zweven doe je niet alleen op de dansvloer maar ook op de kermis en in het bos. Uiteindelijk is dansen echter niets anders dan ‘bewegen van het lichaam al dan niet op muziek’. Want ook zónder dat er muziek is kun je dansen.
 
Rudolf van Laban heeft in zijn danstheorie 3 kwaliteiten benoemd waarmee je je bewegingsruimte kunt vergroten.
De eerste is de kwaliteit van tijd (langzaam - snel), de tweede van ruimte (rechte lijnen - ronde lijnen) en de derde van intensiteit (zwaar -  licht). Deze zes kun je aan elkaar koppelen in een grote hoeveelheid variaties waarbij je bovendien kunt verschuiven van de ene polariteit naar de andere.
 
Met deze informatie in ons achterhoofd ontdekten we in de workshop van Maria en Bruno dat je ook heel goed kunt dansen met je ellebogen, je tenen of zelfs gewoon zittend op een stoel aan een tafel! Langzaam en zwaar dansen in rechte lijnen klinkt zo opeens veel positiever dan jezelf beschrijven als houterig en a-ritmisch.
 
Dansen is niet alleen voor de lenigsten onder ons, maar voor iedereen die met 1 lichaamsdeel beweging kan maken. En gelukkig kunnen de meesten van ons aan die voorwaarde voldoen 😊

​In de week in Liechtenstein was het thema dans en muziek.
Ons was gevraagd om een muziekinstrument mee te nemen. Niet iedereen had een instrument dat vervoerd kon worden en niet iedereen kon een muziekinstrument bespelen. Dus was de opdracht lichtjes veranderd in “neem iets mee waarmee je muziek kunt maken”.
 
Hierdoor werd onze creativiteit in gang gezet. We kwamen aan met slagwerk- en ritmeinstrumenten van keukenrasp, deksels, spijkers in een potje, een bamboepijpje met rijstkorrels als regeninstrument, een ijzeren kam en een grote fles half gevuld met water. Er bleek opeens heel veel muziek in onze dagelijkse omgeving te zijn waar we tot voor kort geen erg in hadden!
 
Onze docenten hadden gehoopt op een meer melodisch orkest, en wat ze kregen was een samenraapsel van ritmisch geluid waar eigenlijk geen melodische tonen mee konden worden gemaakt. Was dit nog wel muziek?
 
Het was níet de muziek die zij in gedachten hadden gehad, en dansen op die muziek bleek een hele kunst. Luisteren naar deze muziek was ook knap ingewikkeld, want het waren korte tonen en ritmes die moeilijk te ordenen bleken. Nóg ingewikkelder was het om een orkest te vormen waarin alle geluiden tot een samenhangend geheel werden ingezet.
 
Een enorme klankchaos was het resultaat. We kwamen er niet uit. Er was een leider voor nodig die ons vroeg om met 1 instrument te beginnen, waarna de anderen daar stuk voor stuk bij aansloten. Pas toen kwam er aandacht voor elkaar, en voor de eigen ritmiek.
Soms is er een outsider nodig om te ontdekken dat chaos in de muziek zoveel kan zeggen over je eigen innerlijk! 
 

​Het is voor de meesten van ons heel vanzelfsprekend om te bewegen in tijd en ruimte. Het gebeurt zonder dat we ons er bewust van zijn wat ruimte met ons doet. Als je eenzelfde verhaal in bibliodrama uitspeelt in verschillende ruimten zul je merken dat het veel verschil maakt hoe de ruimte ingedeeld is, waar het licht en donker valt, waar de tafels en stoelen staan en welke voorwerpen zich in de ruimte bevinden.
Als je begeleider bent en je kent de ruimte niet, is het altijd handig om de beheerders te vragen wélke ruimte je ter beschikking hebt en daar foto’s van te krijgen met aanduidingen waar het licht vandaan komt.
Het maakt ook uit of je binnen of buiten het gebouw speelt. Ook de natuur kan vóór je werken of tégen je werken. Buiten spelen levert een ander verhaal op en andere impulsen dan in een superwarm schoollokaal of een koud zaaltje met alleen kunstlicht.
 
In Liechtenstein merkte ik hoe de omgeving van de bergen, met de wijngaarden om ons heen én uitzicht op het kasteel heel beklemmend konden werken op onze spelimpulsen als het mistig was, maar ook ruimte gaven als de zon doorbrak. Soms moet je op reis gaan om te ontdekken hóe belangrijk de (speel)ruimte is. 

Een mooie vorm van ‘opwarming’ en ‘verbinding’ tussen de plek die je achter je liet en de plek waar je op dat moment aanwezig bent is wat ik in Liechtenstein meemaakte.
We zagen als groep elkaar na een half jaar weer terug in Liechtenstein. Maar 2 mensen ontbraken wegens omstandigheden, en 1 deelnemer die er in Vilnius niet bij was schoof nu gelukkig wél aan. Hoe zorg je er dan voor dat de spanningsboog tussen ‘toen’ en ‘nu’ gemaakt wordt?
 
Toen we in de ruimte kwamen lagen er in het centrum allemaal lucifersdoosjes. Daarop stonden heel verschillende plaatjes. In de kring deden we eerst bodywork, waarbij we elkaar nét niet aanraakten maar wel steeds naar elkaar toe bewogen. Daarnaast waren er ook bewegingen die uitdrukten hoe je dingen verplaatste van achteren naar voren, hoe je dingen los kon laten en ook andere dingen vast kon pakken, of over kon geven aan elkaar. Zo maakten we in beweging de overgang van ‘overal vandaan’ naar ‘hier en nu’.  
We eindigden dit onderdeel met het afstrijken van boven naar beneden, alles wat niet meer nodig is weg laten vloeien en teruggeven aan de aarde. En daarna openden we ons naar elkaar toe en naar de hemel om nieuwe dingen te ontvangen.
Vervolgens werd het stil – ruimte om in jezelf te ontdekken welke emoties er waren. We mochten dat in 1 woord omvatten, waarna we werden uitgenodigd om rond de lucifersdoosjes te lopen en te onderzoeken welk plaatje het beste bij ons gevoel paste. Dat lucifersdoosje namen we mee. Vervolgens openden we het lucifersdoosje en maakten mét de lucifers een symbool dat reflecteerde wat er gebeurde tussen Vilnius en Liechtenstein. Dit bespraken we met elkaar in groepjes van 3. Afsluitend vertelden we in de grote kring 1 zin van wat we wilden delen.
 
Het effect hiervan? Met respect voor alles wat in ons leven gebeurd was sinds onze eerste cursusweek in Vilnius kwamen we met elkaar als groep weer in verbinding dankzij lichaamstaal, ruimte voor emoties en luciferhoutjes.